Johanna Van Overmeir

Hot tallow from the beeswax candle drips over her hand and onto the floor. The soft trickle melts into the sound of footsteps as Johanna Van Overmeir moves around the room. Although precise and apace, her steady gait is not devoid of ceremony. Warming up the space she inaugurates the next phase of the performance: in the course of seven days the artist coats the windows with honey and imprints the resulting glaze with a grid of fingerprints. Each day, the performance begins and ends with her crouching at a wooden suitcase in the centre of the room, where she logs the duration and nature of her actions. Like a miniature laboratory, or an altar, it also accommodates several honey jars, candles and a matchbox, a bottle of water, towels, and a bowl Van Overmeir washes her hands in at the end of each performance. This honey water is collected in a bucket. On the seventh day, after completing the grid on all the windows, the artist immerses her face in the bucket. She is now ready for the last phase of the performance, where she sits down on a chair, blindfolds herself, and puts a bowl of honey into her lap. Some visitors dip their finger in the honey and press it onto the window. After several more minutes, the performance ends.

Upon entering the space, a change in atmosphere is felt before it is known, as if the air is somehow dilated by the artist’s intense concentration at rhythmically pressing her finger onto the glass. Perhaps we become aware of it through the viscid sound of this action, or through the white light entering the room through a honey filter. It is at once mesmerising and discomforting. Absorbed by her work, Van Overmeir is remote even at minimum distance, and her closeness is as appealing as her withdrawal is challenging. The onlooker’s relation to the artist eludes the reference frame of social convention, questioning our position. This is a recurrent motive in Van Overmeir’s oeuvre. With her body as a medium, she pursues an equilibrium between closeness and closure in every performance. Her work engages its audience while simultaneously obstructing any exchange, a strategy symbolised by the blurred, anointed windows. The final sequence of Beehive – structure of human nature is exemplary. When the attendees are invited to complement the performance by leaving their own trace on the honeyed window, Johanna has blindfolded herself. She cannot retreat in occupation anymore, yet she seals herself off in a different manner. For the duration of the performance, Van Overmeir is not present as herself but becomes her own objet d’art.

In Beehive, this conceptual choice is also motivated by the performance’s inspiration by the world of bees. The honey bee is known for living in colonies populated mostly by worker bees. From time immemorial the beehive has provided human society with an ideal model, representing all manner of virtues such as order and industry, selflessness and cooperation. Whereas humans tend to overburden their environment, bees’ products advance the natural cycle. This antithesis is especially pertinent at a time in which humanity threatens to self-destruct by exhausting, precisely, the bees. The artist’s attention for the interrelatedness of mankind and nature is reflected by the subtitle structure of human nature. This refers back to its namesake, an earlier performance in which she bit off pieces of apples and arranged the half-chewed chunks in a grid for birds and insects to consume. Van Overmeir’s fascination with the beehive is also founded in the given that every single bee dedicates itself to the colony, regardless of its own concern. One could say that Beehive is research into the role of human identity and ego. By pressing her finger onto the window, the artist seems to manifest her identity in the room countless times, but whereas its singularity makes the fingerprint into a symbol of identity, its uniqueness disappears in the grid. Instead of exhibiting a persona, the serial gesture dedicates the individual to the collective, as much as the worker bee merges into the uniform bee community. The pattern thus created on the windows makes for a kind of cocoon, a man-made beehive that encloses us all. This formal analogy is continued until the smallest component, each individual fingerprint’s swirl bearing resemblance to a beehive seen from above. We have come full circle.

Beehive – structure of human nature was performed at the PROPS multidisciplinary art space in Ghent, Belgium from February 26th to March 5th 2017. Van Overmeir’s performance took place in concert with the exhibition of art works and performance residues by Merlin Spie.

Washing flags 

Installatie / Performance Brussel, 4 en 5 oktober 2016
In een vorig werk ‘Washing Books’ was religie in het algemeen het hoofdthema, 
deze keer vormt het boeddhisme een belangrijke invalshoek.

Zoals vaker gebeurt is de plaats zelf waar de performance of installatie plaats grijpt,
in dit geval de metropool Brussel, met zijn tientallen nationaliteiten, bepalend voor 
het onderwerp ervan.

Het beeld drong zich op van het creëren van één allesomvattende wereldvlag, waarbij 
de uiterlijke identiteit van elke vlag door het volgen van een bepaald procédé, herleid 
wordt tot zijn essentie.

Het procédé bestaat erin dat de kleuren van een vlag, bv de Turkse waar rood en wit 
de hoofdtonen zijn, in hun verhouding, in dit geval 14/15de en 1/15de worden 
gemengd tot één kleur, met als resultaat voor de Turkse vlag een bepaalde tint rose. 
Het gevolg is dat de identiteit van de vlag, en zijn specifieke symboliek, geabstraheerd 
worden tot zijn bepaalde essentie en kleur, die je zou kunnen omschrijven als de ziel van
die vlag.

Deze werkwijze wordt 193 keer herhaald, een proces van meer dan 90 uur. Honderdenmeters balenkatoen worden gescheurd, kleurpigmenten gemengd. Daarna worden 
de lappen stuk voor stuk gekleurd, gewassen en gedroogd. Het resultaat is een
harmoniërend kleurenpalet van

193 gelijke en verschillende tinten die in elkaar 
overvloeien tot één geheel.

Op 4 en 5 oktober worden deze vlaggen, naar analoge van de Tibetaanse gebedsvlaggetjes,
naast elkaar opgehangen en worden zo overgeleverd aan tijd en weerelementen. 
Het Tibetaans Boeddhisme gelooft dat de kracht en de intentie die in elke vlag zitten worden
opgenomen door wind en regen en zo worden meegevoerd naar de wereld om daar zaad
te zijn voor positieve intenties. Negatieve emoties zoals verlangen naar macht en 
suprematie van het ego, worden geneutraliseerd. Hoe meer de

 

vlag overgeleverd is aan de
weerelementen, hoe meer hij zijn energie kan prijsgeven.

‘How to document a performance’: de archieffilm is een neerslag van het werkprocédé waar
je kan zien hoe de installatie tot stand komt. Het is een doordacht en intensief werkproces 
waarin details een belangrijke rol spelen. Elk stuk stof heeft de exacte verhouding van de 
oorspronkelijke vlag. Dat stuk stof is van de rol gescheurd, niet geknipt. Dit ook weer naar
analogie met de Tibetaanse gebedsvlaggen waarbij verwezen wordt naar de vezel als 
geleider van energie. Als de vezel zou worden afgeknipt blokkeer je de geleider. De vlaggen
worden door de wind gedroogd en niet gestreken. Daardoor ontstaan er tijdens het drogen 
vaak reflecties van landschappen op het stuk stof, een verwijzing naar de aarde, die alles en
iedereen met elkaar verbindt.

Johanna van Overmeir is a Belgian artist who creates performance art, video and installations.
Throughout the 6th Biennale Johanna will be swinging on a swing hung under a giant archway of
the central pavilion.

Swinging is usually associated with careless childhood and outdoor fun. Swinging can make one feel a little nostalgic; it can make one feel sentimental and romantic. The Winged Swing is a recognizable symbol of the passing childhood and childish speculative fiction; a symbol memorialized in the popular soundtrack to the The Adventures of the Elektronic movie, known to every teenager who grew up in the late Soviet or post-Soviet era.

Swinging that can be observed at the Biennale will unlikely put anyone in a careless nostalgic mood. Instead it evokes a constant, unabated anxiety. The wooden seat of the swing hangs two metres (six feet) high above the floor, which provides a large amplitude of movement. The artist is swinging furiously; she is wearing a dusty dress of black feathers, which makes it all look like an experiment with the demonic image of the black swan Odile from ?The Swan Lake? ballet. The sinister image is completed by the white mask worn by the artist on the back of her head. The constant movement of the figure who embodies the duplicity and menace creates an atmosphere of a permanent threat, circulating in the air above our heads. What is more, the artist is swinging without any safety wires, forced to cling to the swing ropes with her injured, bandaged hands.

According to the show’s concept, this artistic image addresses the topic of evident binary oppositions: Europe and Asia, past and future, light and darkness. But it would be more appropriate to interpret this spectacular act differently: as a permanent state of suspension, which does not create the feeling of freedom, but those of fear and despair, as well as the inevitable gag reflex that automatically comes with swinging. Nowadays this nausea a la Sartre is not limited to the state of abandonment and the co-occurring loneliness. Rather, it is a reaction to the general volatility, perplexity and precarity. This is social disorder, disorder of the mind, and inevitable disorder of digestion.

One would do well to remember that precarity is not a mere abstract situation characterised by the lack of security and wellbeing. It is a social effect engendered by the neoliberal economy and its serving superstructure. Just like in case of the artist herself who needs a special ladder and assistance to get down from the high swing, it would be a mistake to link precarity with a feeling of freedom. Precarity means absolute dependency on circumstances and someone else?s individual will. So all those who sympathize with the concepts of freedom that dominate in contemporary culture and mass media should ask themselves: would I want to take the artist?s place on that swing?

In tijden van sociale media, globalisering, hyperindividualisme en een groeiend belang van werk, is de connectie tussen mensen veranderd. Grotere afstanden, volle agenda’s en technologische vernieuwing die begon met de telefonie en vandaag piekt met smart phones en facebook maken, het er niet makkelijker op om je dichte en minder dichte naasten aan den lijve te ervaren. Intimiteit wordt iets wat je ook virtueel kunt beleven. Touch screens maken het zelfs mogelijk om een fysieke handeling te koppelen aan het apparaat, hoewel dat haaks lijkt te staan op het steriele karakter van digitale toepassingen en het contact dat via dit medium gelegd wordt.

In haar werk treedt Johanna Van Overmeir op als menselijk medium. Met performances zoals ‘Give me wings to fly’, waarin ze naakt in een gat in de grond ligt en door middel van een bord met het titelopschrift vraagt om haar te bedekken met donsveertjes, appeleert ze de omstanders en tracht ze een korte persoonlijke verbinding tot stand te brengen.

Heart In Fact (H I F), gaat in op de relatie tussen de toeschouwers onderling. Om beurten wordt telkens één iemand binnen gelaten in de ruimte waarin de performance plaats vindt. Hij of zij wordt verzocht te gaan zitten op een stoel, waarna Johanna een foto neemt van haar gast. Dit beeld verschijnt op de monitoren van Johanna en haar muzikale medewerkers Vic Grevendonk en Anouk Fraweel waarop beiden aan de slag gaan en respectievelijk een collage en een soundscape maken, gebaseerd op de indruk van deze foto en het korte persoonlijke contact. De collage wordt gemaakt op een transparant die op de wand tegenover de stoel van de gast geprojecteerd wordt, waardoor de aanwezige toeschouwer kan volgen hoe het werk vorm krijgt. Echter, het werk dat tot stand komt, is het resultaat van de indruk van de vorige persoon, waardoor er een soort ketting ontstaat waarbij elke toeschouwer het beeld van de vorige gemaakt ziet worden. Het is dit proces dat het contact tussen het publiek op een bijzondere wijze realiseert en tegelijk thematiseert.

De intieme relatie die door Johanna als medium op touw gezet wordt, is er één tussen twee mensen door middel van een kunstwerk. De directheid van deze live-gebeurtenis en de alternatieve communicatievorm van Heart In Fact passeren via de mediatie door Johanna en de muzikant. De positie van medium die deze laatste twee innemen wordt benadrukt door hun bescheiden opstelling, sober gekleed en met kalme handelingen. Hiermee maakt Johanna Van Overmeir een statement over kunst als relationeel gegeven in een steeds asocialere samenleving. Een kritiek ook op meer steriele kunstwerken en een kunstwereld waarin de kunstbeleving en het samenzijn helaas niet altijd primeren.

Deze expo toont de artefacten van Heart In Fact. De collages ontstaan vanuit de impuls die kwam van de deelnemers. Wat overblijft is een memorandum, een schets van een persoonlijkheid vanuit een even persoonlijke indruk.

De vijf perfomances van Johanna Van Overmeir vormen een ritualistische cyclus. De kunstenares verbindt hierbij de drie heilige boeken, de Tora, de Koran en de Bijbel . Vanuit het gegeven artistieke kader waarbinnen zij creëert, seculariseert ze de geschriften en sacraliseert ze de kunst.

P1: Baptism
De aankondiging van een nieuwe cyclus begint met een rituele wassing waarbij ze in gehurkte houding voor een waterbassin haar lange haren in en uit het water zwaait. Op de achtergrond zijn stemmen te horen die gebeden prevelen. De repetitieve beweging, de bezwerende psalmen en het zuiverende kou de water waarmee ze haar haren bevochtigt, bewerkstelligen een catharsis-effect. Deze performance is een symbolisch breekpunt tussen haar pagane leven en het nieuwe toegewijde leven. Het is de eerste fase in het transformatieproces.

P2: Haircut
Tijdens het tweede doorgangsritueel wordt het haar van de kunstenares, met een botte schaar, publiekelijk geknipt. Deze performance verwijst onder meer naar het kaalscheren van joods-orthodoxe vrouwen vanaf het moment dat zij gehuwd zijn. Maar het kan evengoed een knipoog zijn naar de mystieke figuur Maria Magdalena.

P3: Haarverstrooiing
Van Overmeir treedt in haar nieuwe gedaante op tijdens de derde performance: ‘haarverstrooiing’. Ze symboliseert hiermee het overgangsmoment. Ze laat haar lange haren letterlijk varen op de golven van de Schelde. Het is een sleutelmoment in de gedaantewissel, een moment van rouw en tegelijkertijd hoopvol.

P4: Shooting books
Het kind is geen kind meer. In haar nieuwe Jeanne d’Arc-look gaat zij vastberaden en bijna ongenadig voort. Als een ware militante maakt ze komaf met de laatste relieken. De boeken worden door kogels gepenetreerd. Het representeert de ultieme destructie in deze rites de passage naar de wederopbouw en herbronning.

P5: Bookwashing
Een nieuw kunstwerk ontstaat. Al is het maar eventjes. De creatie ervan is het rituele middel om vanuit de immanentie het transcendente te bereiken. Urenlange concentratie in een witte en kille galerieruimte om elk blaadje van de drie boeken zorgvuldig naast elkaar te leggen. De laatste performance ‘Baptism’ is de definitieve secularisering van de drie religies en de aankondiging van een nieuwe cyclus. Het dopen van een nieuwe relikwie, een kunstwerk, een patchwork van ’s werelds invloedrijkste geschriften.

Dit schrijven om u er attent op te maken dat de jonge performance-kunstenares Johanna Van Overmeir veelbelovend, talentvol, koppig en eigenzinnig is. Het parcours dat ze tot nu toe al aflegde getuigt van een diepe en eerlijke drang naar creëren, van een noodzakelijkheid ook die van levensbelang is om zich als kunstenaar integer waar te maken, om artistieke bijdragen te leveren die er toe doen.

Ik begeleidde haar als mentor de laatste twee jaren bij haar masterjaren aan de KASK van Gent en ondervond in die tijd een grote honger naar confrontatie, naar kennis en intellectueel weerwerk.

Never thought I would see you this way. Never thought

you would be here, dissolving in your form.

How you, with back arched, are a crescent moon

shining under water. The surf foams.

It whisks up the heat. The days take their time and crawl

like grains in our folds. Look, you say.

Your eye is a pointed finger. There hung

the sun above the horizon today, panting

in the wind, red as a dog’s tongue.

Something had to remember the coast. It washes

up daily here. Rope. Plastic. Wood. Something

floated it all together. But

remove the beach huts, swipe clean the houses,

the highrises, let the levee blow empty. Over everything

sand that flows from your hand. Void makes the world.

In every wind-rolled grain memory crouches

and shrinks. The lights went on in many a room.

Bodies move behind the curtains.

They long for dark. Grains scrape

beneath their feet. They seem eager as they

reach for their mouths. Spooning up

one another: slowly, slower still. In the bedroom

the light traces fault lines on their hips.

Does water wash over the land here? Do the grains

heat up into a mirror? With lifted arm, you measure

the distance between your hand and mine. I look at

everything up close now: the hairs on your arm reeds that

carefully hurry, your navel a thimble

ashamed in its pit. The delta of your thighs.

The lilies of your neck, the callas of your belly, the gerberas

of your feet: I sort them, cut them, feed them to lengthen

their vase life. But the heat that consumes the dark is torrid.

You show me your back. From your shoulders to your hips

the hourglass flows. A plain a river a place

that fades away under my touch into the void.

Never thought I would see you this way. You are

a blur that grows. You darken the moon.

Never thought I would see you vanish from your skin.

 

Uitvloeisel van Paul Demets

Nooit gedacht dat ik je zo zou zien.  Nooit gedacht
dat je hier zou zijn, oplossend in je vorm.

Hoe je, je rug gekromd, een halve maan bent
die schijnt onder water. De branding schuimt.
Ze klopt de hitte op. De dagen nemen de tijd en kruipen

als korrels in onze plooien.  Kijk dan, zeg je.
Je oog is een wijzende vinger.  Daar hing
vandaag de zon boven de einder, nahijgend

in de wind, rood als de tong van een hond.
Iets moest de kust onthouden. Het spoelt
hier dagelijks aan. Touw. Plastic. Hout. Iets

dreef het allemaal bij elkaar. Maar
neem de strandcabines weg, veeg de huizen uit,
de hoogbouw, laat de dijk leegwaaien. Over alles

zand dat stroomt uit je hand. Leegte maakt de wereld.
In elke korrel die rolt in de wind kromt zich herinnering
en krimpt. De lampen zijn aangegaan in vele kamers.

Achter de gordijnen bewegen zich lichamen.
Ze lonken naar het donker. Korrels knarsen
onder hun voeten. Ze lijken wellustig zoals ze

naar hun monden reiken. Het oplepelen
van elkaar: langzaam, langzamer nog. In de slaapkamer
tekent licht breuklijnen op hun heupen.

Spoelt hier water over het land? Geraakten de korrels
verhit tot een spiegel? Met je arm die je optilt, meet je
de afstand tussen jouw hand en de mijne. Alles bekijk ik nu

van dichtbij: de haartjes op je arm oeverriet dat
voorzichtig opschiet, je navel  een vingerhoed
die zich schaamt in zijn holte. De delta van je dijen.

De lelies van je hals, de calla’s van je buik, de gerbera’s
van je voeten: ik schik ze, snijd ze, voed ze om hun vaasleven
te verlengen. Maar de hitte die het donker opslorpt,  is verzengend.

Je toont mij je rug.  Van je schouders tot je heupen
stroomt de zandloper. Een vlakte een rivier een plek
die vervloeit onder mijn streling in de leegte.

Nooit gedacht dat ik je zo zou zien.  Je bent
een vlek die groeit. Je verduistert de maan.
Nooit gedacht dat ik je uit je huid zou zien verdwijnen.